Prawo Pracy 
28 kwietnia 2023
Urlop rodzicielski – po zmianach 2023
Urlop rodzicielski to jeden z przywilejów dla rodziców gwarantujących opiekę nad dzieckiem. Jest zawarty w kodeksie pracy. To czas, jaki pozwoli rodzicom skupić się na opiece nad nowo narodzonym dzieckiem.
Urlop rodzicielski jest równoznaczny z zawieszeniem pracy na pewien czas. Przywilej ten jest ważny szczególnie dla osób pracujących. Pozwala im uniknąć bezpośredniego ryzyka utraty dochodu. Kiedy należy złożyć o niego wniosek i w jakim okresie można zastosować to uprawnienie? W artykule przedstawiamy stan prawny po kwietniowych zmianach w Kodeksie Pracy.
SPIS TREŚCI
- Co to jest urlop rodzicielski?
- Komu przysługuje urlop rodzicielski?
- Kiedy jest udzielany urlop rodzicielski?
- Gdzie należy złożyć wniosek o urlop rodzicielski?
- Ile trwa urlop rodzicielski?
- Zasiłek za czas urlopu rodzicielskiego
- Łączenie urlopu rodzicielskiego z pracą
- Okres przejściowy – czyli co z rodzicami, którzy już korzystają z urlopu rodzicielskiego?
Co to jest urlop rodzicielski?
Urlop rodzicielski może być udzielony po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego. Warunkiem jego uzyskania jest zatrudnienie na umowę o pracę lub dobrowolne opłacanie składek chorobowych do ZUS-u. Mimo, że obejmuje on każdego z rodziców, to jednak nie jest przyznawany automatycznie. Należy złożyć odpowiedni wniosek i spełnić kilka formalności. Jego czas trwania zależy od liczby urodzonych dzieci podczas porodu. Urlop ten przeznacza się do sprawowania opieki nad dzieckiem i nad jego wychowaniem. Rodzice dziecka mogą z niego skorzystać po urlopie macierzyńskim. O jego przyznanie należy złożyć elektroniczny lub pisemny wniosek.
Po kwietniowej nowelizacji Kodeksu Pracy pracownik może zawnioskować o urlop rodzicielski, który zostanie mu udzielony jednorazowo albo w maksymalnie 5 częściach. Skorzystać z niego będzie mógł nie później niż do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko, którego dotyczy wniosek, ukończy 6. rok życia.
Komu przysługuje urlop rodzicielski?
Mimo zmian w Kodeksie Pracy, urlop rodzicielski będzie nadal przysługiwał obojgu pracującym rodzicom. Każdemu z rodziców dziecka będzie przysługiwało wyłączne prawo do 9 tygodni urlopu rodzicielskiego, a prawa tego nie będzie można przenieść na drugiego z rodziców dziecka.
Jeśli jeden z rodziców skorzysta z 9 tygodni urlopu rodzicielskiego, to pozostały czas urlopu rodzicielskiego dla drugiego rodzica zostaje pomniejszony o tę samą liczbę tygodni.
Przykładowo, jeśli ojciec dziecka wykorzysta urlop rodzicielski w przysługującym mu wymiarze 9 tygodni , to matka dziecka będzie mogła wykorzystać pozostałą część urlopu tj. maksymalnie 32 tygodnie urlopu (41-9=32).
Podobnie, jeśli matka dziecka wykorzysta 32 tygodnie urlopu rodzicielskiego, nie będzie mogła skorzystać z pozostałych 9 tygodni, które są zarezerwowane tylko dla ojca dziecka.
Jeśli któryś z rodziców nie wykorzysta swojego prawa do 9 tygodni urlopu rodzicielskiego, to te dni przepadają.
Zgodnie z nowymi przepisami, pracownicy będą mieli możliwość korzystania z urlopu rodzicielskiego w dowolnym terminie, jednak nie dłużej niż do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 lat, oraz nie więcej niż w 5 częściach.
Nadal z urlopu rodzicielskiego rodzice będą mogli skorzystać w tym samym czasie.
Ma to zapewnić, aby każdy rodzic dziecka wykorzystał co najmniej dwa miesiące urlopu rodzicielskiego, głównie po to aby zachęcić ojców do korzystania z przysługującego im prawa do urlopu rodzicielskiego
Może Cię także zainteresować: Ulga na dziecko
Kiedy jest udzielany urlop rodzicielski?
Urlop rodzicielski udziela się po zakończeniu urlopu macierzyńskiego. Przysługuje on zarówno w przypadku urodzenia, jak i przysposobienia dziecka (adopcji).
Urlop ten może być wykorzystany:
- w całości przez jednego z rodziców,
- równocześnie przez oboje rodziców, jednak okresy korzystania z urlopu przez matkę oraz ojca sumują się i nie mogą przekroczyć przy jednym dziecku 41 tygodni a przy jednoczesnym urodzeniu więcej niż jednego dziecka 43 tygodni,
- na zmianę przez obojga rodziców, którzy podzielą między siebie wymiar 41 tygodni.
Gdzie zgłosić urlop rodzicielski?
Wniosek pisemny lub elektryczny, należy złożyć do pracodawcy lub do ZUS ( w przypadku przedsiębiorcy) w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z całości lub części urlopu rodzicielskiego.
Uniezależnienie prawa do urlopu rodzicielskiego od wykorzystania urlopu macierzyńskiego lub zasiłku macierzyńskiego.
Nowelizacja ustawy uchyla artykułu 1791 K.P., który regulował tzw. “długi wniosek”. Na jego podstawie pracownica mogła ubiegać się o udzielenie urlopu rodzicielskiego bezpośrednio po urlopie macierzyńskim w pełnym wymiarze. Decyzja o uchyleniu tego przepisu wynika z dążenia do uniezależnienia prawa pracownika-ojca do urlopu rodzicielskiego.
Rodzice, którzy zdecydowali się na adopcję, także powinni złożyć wniosek o urlop rodzicielski. Składa się go na warunkach urlopu macierzyńskiego nie później niż 21 dni po przyjęciu dziecka na wychowanie i wystąpieniu do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka lub po przyjęciu dziecka na wychowanie jako rodzina zastępcza.
Zapisz się do newslettera!
Ile trwa urlop rodzicielski?
Czas trwania urlopu rodzicielskiego zależy od liczby dzieci, urodzonych przy jednym porodzie. I odpowiednio okres urlopu rodzicielskiego wynosi:
- 41 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie
- 43 tygodni – w przypadkach porodu mnogiego.
Wymiar urlopu rodzicielskiego dla pracowników będących rodzicami dziecka posiadającego zaświadczenie stwierdzające ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu, mają prawo do urlopu rodzicielskiego w wymiarze:
- 65 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie
- 67 tygodni – w przypadkach porodu mnogiego.
Dotyczy także osób przysposabiających dziecko (adopcja) Tu jednak w przypadku przyjęcia na wychowanie dziecka w wieku do 14 roku życia.
Urlop rodzicielski można wykorzystać w wymiarze:
- 41 tygodni – w przypadku przysposobienia jednego dziecka/urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie
- 43 tygodni – w przypadku przysposobienia dwojga lub więcej dzieci/urodzenia dwojga lub więcej dzieci przy jednym porodzie
W przypadku pracownika, który przyjął dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej regulacja dotycząca urlopu rodzicielskiego pozostaje bez zmian (art. 183 § 4 kodeksu pracy) i urlop rodzicielski przysługuje w tym wymiarze dla dzieci w wieku 7 lub 10 lat.
Wymiar urlopu rodzicielskiego dla pracownika, który adoptuje dziecko z zaświadczeniem o ciężkim i nieodwracalnym upośledzeniu albo nieuleczalnej chorobie zagrażającej życiu, która pojawiła się w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu, mają prawo do następującego wymiaru urlopu rodzicielskiego :
- 65 tygodni – w przypadku przyjęcia na wychowanie jednego dziecka
- 67 tygodni – w przypadku jednoczesnego przyjęcia na wychowanie więcej niż jednego dziecka
- 62 tygodni – w przypadku przyjęcia na wychowanie starszego dziecka.
Istotną kwestią pozostaje fakt, że pula 9 tygodni, o jaką zostanie zwiększony urlop rodzicielski, to okres przeznaczony wyłącznie dla jednego z rodziców.
Nie będzie możliwe przeniesienie tego prawa na drugiego z opiekunów.
Zasiłek za czas urlopu rodzicielskiego
Podczas urlopu rodzicielskiego, pracownik ma prawo pobierać zasiłek macierzyński w wysokości:
- 70% podstawy wymiaru wynagrodzenia za cały okres urlopu rodzicielskiego
- 81,5% za cały okres urlopu, jeśli kobieta złoży – nie później niż 21 dni po porodzie – wniosek o udzielenie jej urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze bezpośrednio po urlopie macierzyńskim.
Łączenie urlopu rodzicielskiego z pracą
Zmiany w art. 1821f Kodeksu Pracy pozwalają na łączenie urlopu rodzicielskiego z pracą, gdy pracownik-rodzic dziecka wykonuje pracę u pracodawcy udzielającego urlopu. Wymiar urlopu rodzicielskiego zostanie wydłużony proporcjonalnie do czasu pracy, jaki pracownik-rodzic dziecka wykonuje podczas korzystania z urlopu, jednak nie dłużej niż:
- 82 tygodnie – w przypadku narodzin jednego dziecka przy jednym porodzie,
- 86 tygodni – w przypadku narodzin mnogich.
W przypadku dziecka posiadającego zaświadczenie stwierdzające ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu, w takim przypadku urlop rodzicielski będzie wydłużony odpowiednio do:
- 130 tygodni,
- 134 tygodni.
Okres przejściowy – czyli co z rodzicami, którzy już korzystają z urlopu rodzicielskiego?
Jeżeli na dzień wejścia w życie zmian w Kodeksie Pracy, pracownik korzysta z urlopu rodzicielskiego lub jego części na podstawie art. 1791 k.p. (długiego wniosku) to ma prawo do skorzystania z dodatkowych 9 przysługujących tygodni urlopu.
Podobnie, jeśli pracownik korzysta z tego urlopu udzielonego na podstawie osobnego wniosku zgodnie z art. 1821a k.p. w dniu wejścia w życie nowych przepisów, to ma prawo do skorzystania z tego urlopu w nowym wymiarze na zasadach dotychczasowych.
Na przykład, jeśli matka dziecka podzieliła się urlopem rodzicielskim z ojcem dziecka i umożliwiła mu wykorzystanie 6 tygodni urlopu, to ojciec dziecka może wykorzystać dodatkowo 9 tygodni tego urlopu, zwiększając jego wymiar.
Jednak, jeśli w dniu wejścia w życie nowych przepisów pracownik-ojciec dziecka będzie na urlopie rodzicielskim, a pracownica-matka dziecka nadal z niego korzysta, to nie jest jasne, czy pracownik-ojciec może skorzystać z 9 tygodni urlopu rodzicielskiego, które przysługują mu indywidualnie. W celu zapewnienia indywidualnego prawa do urlopu rodzicielskiego dla każdego pracownika, powinno mu to być umożliwione.
Przepisy przejściowe dotyczą kwestii organizacyjnych, takich jak sposób składania wniosków. Pracownicy, którzy mieli prawo do urlopu rodzicielskiego lub z niego korzystali od dnia 2 sierpnia 2022 r. do dnia wejścia w życie nowych przepisów, mają prawo do skorzystania z urlopu rodzicielskiego w nowym wymiarze. Przykładowo, jeśli matka dziecka wykorzystała 32 tygodnie urlopu rodzicielskiego do końca grudnia 2022 r., to ojciec dziecka może skorzystać z 9 tygodni urlopu, które przysługują mu indywidualnie.
Skontaktuj się z ekspertem!
