Czym jest umowa barterowa i w jaki sposób ją rozliczyć?

W praktyce handlu gospodarczego często zdarza się, że umowy między stronami transakcji przewidują, iż zapłata za dostarczony towar lub usługę nie będzie dokonana w formie pieniężnej, lecz poprzez wymianę innego towaru lub usługi (ewentualnie różnych towarów i usług). Te umowy, znane jako umowy barterowe, stanowią formę bezpośredniej wymiany towarów i usług (towarów za towary, usług za usługi, usług za towary lub towarów za usługi). Praktyka pokazuje, że gdy umowa barteru zostaje zawarta w firmie, działom księgowości często sprawia to trudności w rozliczeniu. Na czym polega umowa barterowa? Jaka jest treść umowy i wymagana forma zawarcia umowy barterowej?

Jak wygląda barter pomiędzy przedsiębiorcami a osobą fizyczną? Jak należy prawidłowo rozliczyć umowę barterową? W naszym artykule omówimy wszystkie kwestie związane z umową i rozwiejemy Twoje wątpliwości.

Czym jest umowa barterowa?

Transakcje barterowe zawierane są nie od dziś. W dalszym ciągu z tej formy świadczenia usług korzysta wiele działalności gospodarczych. Pomimo powszechnego stosowania różnych form płatności, w tym bezgotówkowych, w obrocie gospodarczym wciąż czasami zawierane są bartery. Umowa barterowa zakłada wymianę towarów lub wymianę usług pomiędzy dwoma lub większą liczbą podmiotów bez wykorzystania gotówki.

Kluczowym elementem umowy jest fakt, że zapłaty za otrzymany towar lub usługę nie dokonuje się w postaci pieniężnej, lecz poprzez wymianę innego towaru lub usługi. Jak to wygląda w praktyce? Umowa polega na bezpośredniej wymianie towarów i usług, opiera się na porozumieniu i wzajemności. Istnieje brak płatności pieniężnej między stronami, a zamiast tego zachodzi równowartość między świadczeniami.

Towary i usługi wymieniane na podstawie zawartej umowy barterowej powinny mieć równą wartość. W Polsce zawieranie umów barterowych między osobami fizycznymi lub między przedsiębiorcami nie jest praktyką zabronioną. Stanowi to legalną działalność w ramach handlu, jednak nie istnieją przepisy regulujące takie umowy. W przeprowadzanej umowie powinny być zawarte pewne umowne ramy. Przepisy nie określają jednak jej szczegółowej specyfiki. Umowa barterowa ma charakter umowy nienazwanej, nie została uregulowana w Kodeksie cywilnym.

Może Cię także zainteresować: RODO – ochrona danych osobowych

Cechy umowy barterowej

• wzajemna wymiana towarów lub usług w ramach zawartej umowy między jej stronami (każda strona jest jednocześnie wierzycielem jak i dłużnikiem)
• wzajemna sprzedaż z równoczesnym potrąceniem należności
• wymiana bezgotówkowa (bez udziału pieniądza)
• przedmiotem barteru może być wymiana towaru na towar, towaru na usługę, usługi na towar lub usługi na usługę,
• wartość składników majątku będących przedmiotem barteru powinna być równa,
• pomimo braku rozliczeń gotówkowych barter jest umową odpłatną.

Wielu z nas zastanawia się jakie są główne zalety takiej umowy? W ramach zawartej umowy barterowej zwiększenie zbytu oraz lepsze wykorzystanie mocy produkcyjnej, jaką posiada dana organizacja. Co ważne – w takim przypadku można zaoszczędzić na promocji i reklamie produktów, czy usług.

Zatem barter jest korzystny w przypadku:

• nadwyżek magazynowych towarów,
• niewykorzystanych możliwości w zakresie usług, tzn. przede wszystkim przy trudnościach ze znalezieniem nabywców.

Ponadto barter może się okazać jedną z form finansowania działalności organizacji.

Co powinna zawierać umowa barterowa?

W polskim systemie prawnym nie istnieją żadne obowiązkowe przepisy dotyczące formy umowy barterowej. Strony umowy barterowej mają pełną swobodę w kształtowaniu treści takiego dokumentu, a co więcej, nie są nawet zobowiązane do sporządzenia go na piśmie. Niemniej jednak, w celu własnego zabezpieczenia i dla celów dowodowych, zaleca się spisanie każdej umowy, nawet jeśli przedmiot transakcji nie jest szczególnie wartościowy, a samo porozumienie ma jedynie charakter formalny. Jest to szczególnie istotne z punktu widzenia kwestii podatkowych.

Jakie są elementy umowy barterowej?

Poprawnie sporządzona umowa barterowa powinna zawierać kilka niezbędnych elementów. Strony zawierające umowę barterową powinny pamiętać, aby w zawartej umowie określić:

• miejsce zawarcia umowy
• datę zawieranej umowy
• dane wszystkich stron umowy barteru
• termin dostarczenia towarów lub dokonania wymiany usług
• dokładnie opisać przedmioty umowy barterowej (wartość towarów, ilość i wartość świadczonych usług lub przekazanych produktów, ich specyfikację oraz wszelkie uwagi do całej transakcji barterowej)
• warunki odstąpienia od umowy,
• konsekwencje dla stron wynikające z niedopełnienia warunków umowy
• podpisy stron umowy.

W przypadku umowy barterowej jednym z najważniejszych elementów jest termin i sposób jej wykonania. Podmioty, które decydują się na zawarcie umowy barterowej mogą dopisać wszelkie inne postanowienia, które w jakimkolwiek stopniu zabezpieczą interes podmiotu. Większość takich dokumentów określa na przykład konsekwencje, które czekają którąś z umawiających się stron w przypadku, gdy nie wywiążę się z umowy.

Umowa barterowa pomiędzy osobami fizycznymi

Umowa zawierana między dwoma osobami to jest tak zwana umowa zamiany pomiędzy określonymi przedmiotami, które podlegają odpowiedniej wycenie. Jeśli jedna ze stron chce nabyć dany przedmiot, druga strona określa jego ilość i wartość. Staje się to podstawą dokonania wymiany pomiędzy obiema stronami umowy.

Umowa barterowa pomiędzy firmami

Umowy barterowe między przedsiębiorstwami są najczęściej zawierane w przypadku, gdy firmy mają trudności z dostępem do gotówki lub nie są w stanie uzyskać kredytu na zakup konkretnych dóbr. W takiej sytuacji barter staje się najefektywniejszą formą wymiany. Jednym z najpopularniejszych współczesnych przykładów transakcji barterowych między przedsiębiorstwami jest wymiana uwzględniająca czas i przestrzeń reklamową. Firmy mogą wymieniać się prawami do wzajemnego promowania się na przykład w przestrzeni biznesowej drugiej strony. Umowa może również być zawarta między przedsiębiorstwem a osobą fizyczną.

Umowa barterowa pomiędzy państwami

Państwa angażują się w wymianę w ramach umowy barterowej głównie wtedy, kiedy borykają się z problemem zadłużenia i są pozbawione możliwości uzyskania jakiejkolwiek formy pomocy finansowej. Dlatego też decydują się na dostawę towarów do innego państwa, otrzymując w zamian produkty potrzebne dla dobra ich gospodarki. W ramach takiej wymiany barterowej podmioty państwowe zarządzają deficytami handlowymi, zmniejszając w ten sposób swoje zadłużenie.

Rozliczenie barteru

Umowa barterowa podlega opodatkowaniu w ściśle określonych okolicznościach. Z charakteru umowy barterowej wynika tzw. zasada wzajemnych świadczeń. Polega na tym, że między świadczeniami stron, wymieniane towary lub usługi mają równą wartość, w związku z czym przedmiotem opodatkowania podatkiem dochodowym jest zazwyczaj dochód realizowany w cenie towarów. Warto wiedzieć, że wartość wymienianych towarów nie zawsze musi być taka sama. Może się zdarzyć sytuacja, że świadczenia nie będą takie same, a w ramach barteru dojdzie do wymiany towarów, czy świadczenia usług o nierównej wartości, kiedy jedna ze stron umowy zobowiązana będzie do dopłaty różnicy w formie pieniężnej.

Podatek dochodowy w umowie barterowej

Głównym przychodem na podstawie umowy barterowej jest wartość wykonanego świadczenia, jaką wyraża się w cenie określonej w umowie. Moment generowania dochodu jest ustalany na zasadach ogólnych. Dochód powstaje, gdy rzecz zostaje dostarczona lub usługa zostaje wykonana, jednak nie później niż w dniu wystawienia faktury. Wartość dochodu powinna być określana na podstawie obowiązujących na rynku cen stosowanych w obrocie tymi samymi rodzajami i kategoriami dóbr lub praw, z uwzględnieniem szczególnie stanu i stopnia zużycia.

Jeśli cena umówiona w przypadku transakcji barterowej znacząco odbiega od wartości rynkowej bez uzasadnionej przyczyny, organy podatkowe mają prawo ustalić dochód na podstawie wartości rynkowej. Sprzedaż towarów lub usług w ramach umowy barterowej należy udokumentować fakturą. Opodatkowaniu podatkiem podlega głównie dochód czyli różnica między uzyskanym przychodem z tytułu otrzymanych towarów lub wykonania usługi poniesionymi kosztami wytworzenia lub nabycia.

Nie wiesz co to podatek dochodowy? Sprawdź w naszym artykule – podatek dochodowy

Podatek VAT a umowa barterowa

Opodatkowaniu podatkiem VAT podlega między innymi odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terenie kraju.

Zawarcie umowy barterowej oznacza, że czynności podejmowane przez strony transakcji barterowej mogą być traktowane jako odpłatna dostawa towarów oraz wykonanych usług podlegające VAT.

Odpłata zgodnie z ustawą o VAT nie musi być jedynie w formie świadczenia pieniężnego, może również przybrać formę świadczenia rzeczowego. Odpłata obejmuje także przypadki kompensacji, czyli wzajemnego potrącenia należności i zobowiązań.

Dokumentowanie świadczeń w ramach transakcji barterowych odbywa się według tych samych zasad jak w przypadku normalnych transakcji. Jednak ze względu na specyfikę barteru, występuje tutaj specyficzna sytuacja. Ponieważ każda ze stron umowy jest jednocześnie sprzedawcą i nabywcą, konieczne jest wystawienie dwóch faktur.

Stawka podatku w transakcjach barterowych zależy od przedmiotów umowy (dostarczanego towaru lub świadczonej usługi). Sprzedawca stosuje stawkę VAT określoną przepisami dotyczącymi VAT dla odpowiedniego rodzaju opodatkowanej czynności (towaru lub wykonanej usługi).

Skontaktuj się z ekspertem!

Chcesz uzyskać poradę od naszego eksperta? Skontaktuj się z nami już teraz i otrzymaj fachowe wsparcie! Nasi eksperci są gotowi pomóc Ci rozwiązać Twoje problemy i osiągnąć sukces.

Dyrektor Finansowa

Zadaj pytanie