Pozostałe 24 lipca 2023

Praca na czarno bez umowy. Co za to grozi? Gdzie zgłosić?

Określenie praca na czarno to potoczna nazwa dla wykonywania pracy bez żadnej umowy. Niestety, ale to zjawisko jest wciąż obecne na rynku pracy. Należy wiedzieć, że ta praktyka niesie za sobą szereg konsekwencji i zagrożeń. Brak umowy zaszkodzi nie tylko pracodawcy, ale również pracownikowi, który godzi się na wykonywanie pracy na czarno. Jak udowodnić pracę na czarno? Czy pracownik odpowiada za pracę na czarno? Kara za pracę na czarno – kto ponosi odpowiedzialność karną i finansową? Przeczytaj artykuł i dowiesz się jakie są skutki zatrudniania i pracy na czarno.

praca na czarno

SPIS TREŚCI

Zatrudnianie na czarno – kiedy możemy o niej mówić

Definicja “pracy na czarno” została dokładnie zdefiniowana w ustawie z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. To właśnie art. 2 ust.1 pkt 13 i 14 stanowi o nielegalnym zatrudnieniu lub nielegalnej pracy zarobkowej.

Pojęcie “nielegalnego zatrudnienia” to nic innego jak:

  • zatrudnienie przez pracodawcę osoby bez potwierdzenia na piśmie w wymaganym terminie rodzaju zawartej umowy i jej warunków (praca bez umowy)
  • niezgłoszenie osoby zatrudnionej lub wykonującej inną pracę zarobkową do ubezpieczenia społecznego, (nieopłacanie składek)
  • podjęcie przez bezrobotnego zatrudnienia, innej pracy zarobkowej lub działalności bez powiadomienia o tym właściwego powiatowego urzędu pracy.

Zapisz się do newslettera!

Zatrudnianie na czarno to termin określający sytuację, w jakiej osoba wykonująca pracę zarobkową nie zawarła żadnej umowy. Na podstawie przepisów prawa, podstawą zatrudnienia jest pisemny dokument umowy o pracę lub umowy cywilnoprawnej. Zatrudnianie pracowników w sposób nielegalny, bez żadnej umowy jest niezgodne z prawem. To na pracodawcy ciąży obowiązek podpisania umowy z osobami, które zatrudnia. Taki dokument zazwyczaj reguluje warunki i specyfikę pracy i co ważne – obliguje podmiot zatrudniający do zgłoszenia pracownika do ubezpieczenia i opłacaniu składek. Praca na czarno dotyczy także sytuacji, gdy strony zawarły pisemną umowę, jednak pracownik nie został zgłoszony przez pracodawcę do ubezpieczeń ZUS.  Krótko mówiąc, praca na czarno to:

  • brak umowy o pracę
  • nieprawidłowe deklarowanie wynagrodzenia
  • ukrywanie czasu pracy
  • korzystanie z fikcyjnych umów cywilnoprawnych.

Jednak należy pamiętać, że zatrudnienie na czarno jest nielegalne, a za to przestępstwo grozi surowa kara. W dalszej części omówimy problemy związane z taką formą pracy oraz wskażemy, gdzie można zgłosić lub udowodnić takie przypadki zatrudnienia na czarno.

Ochrona pracownika przed pracą na czarno

Pracownik nie ma możliwości wymuszenia na pracodawcy zawarcia umowy o pracę. Kontrola ze strony Państwowej Inspekcji Pracy prawdopodobnie nie wpłynie korzystnie na ich wzajemne relacje. Niemniej jednak, pracownik oraz inspektor pracy mają prawo wystąpić do sądu z pozwem o ustalenie istnienia stosunku pracy. Taka sytuacja może mieć miejsce, jeśli osoba, która formalnie jest zatrudniona na podstawie umowy-zlecenia, faktycznie wykonuje pracę w warunkach określonych w art. 22 § 1 Kodeksu pracy. Ten rodzaju zatrudnienia jest uważany za zatrudnienie na podstawie stosunku pracy, niezależnie od nazwy umowy zawartej przez strony. Sąd w pierwszej kolejności ocenia warunki, w jakich pracownik świadczył pracę.

Jeżeli dominują cechy typowe dla stosunku pracy, czyli wykonywanie określonego rodzaju pracy za wynagrodzeniem na rzecz pracodawcy, pod jego kierownictwem, w miejscu i czasie przez niego ustalonym, to będzie to zatrudnienie na podstawie stosunku pracy, nawet jeśli formalnie strony zawarły umowę-zlecenie. Dopiero gdy cechy te nie przeważają, a elementy wspólne dla umowy o pracę i umowy-zlecenia występują z równym nasileniem, decydującym czynnikiem dla określenia charakteru stosunku prawno-prawnego może być wola stron.

Koniecznie przeczytaj: Jak sprawdzić firmę!

Jeśli sąd ustali istnienie stosunku pracy, pracodawca będzie zobowiązany do uregulowania wszystkich składek na ubezpieczenia społeczne od momentu dopuszczenia pracownika do pracy. W praktyce udowodnienie przed sądem przesłanek z art. 22 § 1 Kodeksu pracy nie jest zawsze łatwe. Cechy charakterystyczne dla stosunku pracy mogą występować również w przypadku umowy-zlecenia. W przypadku wątpliwości najlepiej skonsultować się z prawnikiem, ponieważ każdy przypadek należy rozpatrywać indywidualnie.

Gdzie udowodnić i zgłosić pracę na czarno?

W sytuacji, gdy pracodawca nie zawarł umowy z pracownikiem i wykorzystał tę sytuację, nie wypłacając mu wynagrodzenia za pracę, pracownik może złożyć pozew do sądu w celu dochodzenia swoich praw. W takiej sytuacji, to na zatrudnionym ciąży obowiązek udowodnić, że faktycznie pracował w firmie na określonym stanowisku oraz określenie wysokości należnego mu wynagrodzenia. W celu udowodnienia tego, mogą być przywołane świadectwa innych osób, takie jak zeznania świadków, wiadomości SMS,
e-maile lub nawet zdjęcia, które stanowią dowód na wykonywanie pracy i niewypłacone wynagrodzenie.

Wiele osób zastanawia się gdzie można zgłosić pracę na czarno? Otóż, jeśli zajdzie taka sytuacja można złożyć skargę do Państwowej Inspekcji Pracy w formie:

  • telefonicznej
  • mailowo
  • przez elektroniczny formularz.

PIP przeprowadzi kontrolę nielegalnego zatrudnienia i jeżeli faktycznie odkryje nielegalne zatrudnianie pracowników powiadomi o tym Urząd Kontroli Skarbowej. Inspektor nie może ujawnić informacji dotyczącej tego, czy kontrola została przeprowadzona na skutek skargi, dlatego pracownik nie powinien obawiać się konsekwencji w miejscu pracy. Nie warto bać się zgłaszać nieuczciwe firmy do Państwowej Inspekcji Pracy. Anonimowe zgłoszenie również będzie sprawdzane.

Dlaczego ludzie decydują się na pracę na czarno? konsekwencje zjawiska pracy na czarno

Nielegalna praca, czyli praca bez umowy to tylko i wyłącznie z pozoru dobre rozwiązanie. Niestety na rynku pracy, wielu nieuczciwych pracodawców przyciąga i zatrudnia ludzi do pracy, obiecując im możliwość wyższego zarobku. Jest to bardzo nieuczciwa praktyka. Najczęściej praca na czarno bez umowy jest jednoznaczne z unikaniem płacenia podatków oraz składek.

Jednakże dane przedstawione przez GUS wskazują, że szara strefa jest niestety nadal popularna przede wszystkim z innych przyczyn. Osoby, które wybierają pracę nielegalną, z reguły wskazują na dwa główne powody, które wpływają na ich decyzję:

  • brak możliwości znalezienia legalnego zatrudnienia,
  • trudna sytuacja finansowa.

Dla niektórych pracowników, zatrudnienie na czarno jest również sposobem na utrzymanie pewnych świadczeń, które mogłyby zostać utracone przy legalnym zatrudnieniu. Jednakże, należy pamiętać, że nielegalne zatrudnienie może przynieść więcej szkody niż korzyści.

Nie wiesz dokładnie ile wynosi Twoja płaca brutto? Przeczytaj i dowiedz się, jak wyliczyć swoje wynagrodzenie: Brutto ile to netto.

Kara za pracę na czarno – kto ponosi odpowiedzialność karną i finansową?

Odpowiedzialność karną i finansową za nielegalne zatrudnianie pracowników ponosi w głównej mierze pracodawca. Co grozi za pracę na czarno? Jakie są skutki zatrudniania i pracy na czarno? Szczegółowo ten temat opisaliśmy w poniższej części artykułu.

Konsekwencje pracy na czarno dla pracodawcy

Firma, a w szczególności pracodawca zatrudniający osoby nielegalnie powinien liczyć się z wieloma konsekwencjami i z szerokim zakresem kar finansowych, jakie mogą być na niego nałożone. Nielegalne zatrudnienie można bardzo szybko wykryć, szczególnie podczas kontroli PIP. Jeśli taka sytuacja okaże się prawdziwa, Państwowa Inspekcja Pracy może nałożyć na pracodawcę następujące sankcje:

Od PIP:

  • 2000 zł za niesporządzenie pisemnej umowy między pracodawcą a pracownikiem;
  • 5000 zł za powtórzenie tego wykroczenia.

Od sądu pracy (jeśli sprawa zostanie skierowana przez PIP):

  • od 1000 zł do 5000 zł;
  • od 3000 zł do 5000 zł za niewykazywanie danych do prawidłowego naliczania składek na Fundusz Pracy.

Od ZUS-u:

  • 5000 zł za nieopłacanie składek.

Od urzędu skarbowego:

  • 720 stawek dziennych lub pozbawienie wolności do 3 lat w przypadku uznania pracodawcy winnego przestępstwa skarbowego.

Ponadto, jeśli powiadomienie trafiło do PIP z inicjatywy pracownika o nielegalnym zatrudnieniu, inspektor pracy ma prawo skierować sprawę do sądu pracy, aby ustalić stosunek pracy (czy on w ogóle istniał). Na podstawie takiego orzeczenia pracownik może domagać się odsetek za zaległe składki oraz zaliczki na podatek dochodowy.

praca na czarno 2

Praca na czarno – konsekwencje dla pracownika

Co grozi za pracę na czarno? Praca na czarno, a kary. Czy jest możliwe udowodnienie pracy na czarno? Co grozi pracownikowi za pracę na czarno? Największe konsekwencje pracy na czarno spadają na pracodawcę. Osoby, które wykonują swoje obowiązki bez umowy, a jednocześnie są zarejestrowane jako bezrobotne w Urzędzie Pracy mogą być obciążone karą grzywny w wysokości min. 500 zł.

Kara za zatrudnienie na czarno

Oprócz konsekwencji finansowych należy wspomnieć o poczuciu bezpieczeństwa. Warto pamiętać, że praca nielegalna :

  • nie da gwarancji wypłaty wynagrodzenia za wykonane obowiązki
  • zatrudniony „na czarno” nie ma prawa domagać się swoich prac na podstawie przepisów prawa pracy
  • zatrudniony „na czarno” nie może korzystać z publicznej służby zdrowia
  • zatrudnianie na czarno nie wlicza się do stażu pracy i do emerytury
  • brak możliwości korzystania z płatnych urlopów, zwolnień lekarskich, urlopu rodzicielskiego
  • w razie wypadku w pracy nie będzie wypłacone żadne świadczenie
  • brak zabezpieczenia socjalnego, np. w postaci zasiłku dla bezrobotnych w razie utraty pracy, czyli tzw. kuroniówki
  • brak gwarancji pracy

Praca na czarno a Urząd Skarbowy

Pracownik powinien być świadomy, gdzie dokładnie zgłosić przypadki nielegalnej pracy, aby móc skłonić swojego pracodawcę do podpisania umowy. W takich sytuacjach zaleca się kontakt z Państwową Inspekcją Pracy. Jest to szczególnie istotne, zwłaszcza gdy pracodawca opóźnia wypłatę wynagrodzenia. Warto jednak pamiętać, że w przypadku takiej sytuacji dla podmiotu zatrudniającego grozi grzywna. Często wyszukiwane w internecie jest pytanie dotyczące “pracy na czarno a urząd skarbowy”, ponieważ to właśnie urząd skarbowy ponosi największe straty w związku z takimi przypadkami i może nałożyć najbardziej surowe kary. Należy pamiętać, że grzywna może być również nałożona na pracownika, zwłaszcza gdy wcześniej był zarejestrowany w urzędzie pracy i nie zgłosił podjęcia zatrudnienia.

Sprawdź także: Jak napisać CV?

Praca na czarno w CV — wpisywać czy nie?

Praca na czarno w CV — wpisywać czy nie? To pytanie, które w zasadzie trudno jest odpowiedzieć. Z jednej strony wiadome jest, że praca na czarno jest pracą nielegalną, dlatego nie warto chwalić się tym faktem przed swoim przyszłym pracodawcą. Z drugiej strony wykonywanie pracy na czarno to także zdobycie doświadczenia o czym wspomnieć. Podczas spotkania rekrutacyjnego ważna jest szczerość. Gdy pytający zapyta o wcześniejsze zatrudnienie, warto wspomnieć o pracy bez formalnej umowy. W tym przypadku warto skupić się na wykonywanych obowiązkach. W ten sposób osoba przeprowadzająca rozmowę będzie miała pewność, że posiadasz rzeczywiste doświadczenie.
Warto pamiętać, że nie ma obowiązku wpisywania każdej z wykonywanych prac w swoje CV.

Skontaktuj się z ekspertem!

Chcesz uzyskać poradę od naszego eksperta? Skontaktuj się z nami już teraz i otrzymaj fachowe wsparcie! Nasi eksperci są gotowi pomóc Ci rozwiązać Twoje problemy i osiągnąć sukces.

Klaudia_Karolczyk

Specjalista ds.legalizacji cudzoziemców

Podobne wpisy